پرسش و پاسخی در باره کارگاه مشترک عکاسی دانشگاه هنر با دانشگاه دورتموند آلمان
۱-تاریخ شروع پروژه و چگونگی شکل گیری آن.
زمزمه‌ی اجرای چنین برنامه‌ای چهار سال پیش با مکاتبه‌ی خانم سمانه خسروی دانشجوی عکاسی دانشکده طراحیِ دانشگاه علوم کاربردی و هنرهای دورتموند با این جانب به‌عنوان مدیر گروه عکاسی دانشگاه هنر آغاز شد و متعاقب آن زمینه‌ی همکاری برای برگزاری کارگاه مشترک پدید آمد. این پروژه با تداوم ارتباط این‌جانب با پروفسور یورگ وینده نایب رئیس دانشکده طراحی واستاد عکاسیِ آن دانشگاه به‌عنوان طراح و مدیر پروژه شکل عینی به خود گرفت. البته چند سال پیش‌تر خانم قدس‌راد (استاد مدعو گروه عکاسی) برای برقراری ارتباط بین دو دانشگاه تلاش کردند که متأسفانه بی‌نتیجه ماند. این پروژه توسط بنیاد مبادلات دانشگاهی آلمان DAAD حمایت مالی می‌شود و هدف کلیِ آن گفتمان آموزش عالی با جهان اسلام از طریق برقراری ارتباط فرهنگی است. رسانه‌ی عکاسی بستر مناسبی را برای این همکاری مشترک فراهم می‌کند. بنابراین، هدف این کارگاه برقراری پُل‌های ارتباط فرهنگی در سطح دانشگاهی از طریق رسانه‌ی عکاسی تعریف شد که با موضوع دو شهر تهران و دورتموند به انجام می‌رسد. مدت زمان پروژه سه سال در نظر گرفته شد. گروه عکاسی دانشگاه هنر به عنوان طرف ایرانی کارگاه وگروه عکاسی دانشگاه دورتموند به‌عنوان طرف آلمانی انتخاب شدند. گروه عکاسی پس از هماهنگی‌های لازم با دفتر روابط بین‌الملل دانشگاه هنر و پشتیبانی دکتر امیرعلایی از این همکاری و نظر مساعد دکتر اکرمی رئیس وقت دانشگاه و دکتر افشار مهاجر رئیس وقت دانشکده هنرهای تجسمی، فرایند اجراییِ کارگاه را به طور جدی دنبال کرد. با ورود پروفسور وینده و خانم خسروی در اردیبهشت سال ۱۳۹۶ به ایران و دانشگاه هنر، اولین ملاقات‌ها و بررسی‌های عینی توانست توان و خواست طرفین را برای یکدیگر روشن سازد. هم‌چنین مسافرت اساتید ایرانی کارگاه (آقای سلیمانی، خانم قدس‌راد و این‌جانب) با همراهی دکتر امیرعلایی به کشور آلمان و دانشگاه دورتموند به منظور شناخت متقابل و ملاقات با مدیران ارشد دانشگاه و بازدید از توانمندی و آشنایی با اساتید و فضای دانشکده‌ی طراحی، اراده‌ی طرفین برای اجرای کارگاه را مستحکم کرد. به هر تقدیر در شهریور ۱۳۹۶ با امضای تفاهم‌نامه‌ی همکاری توسط دو رئیس دانشگاه، رسما برنامه‌ریزی اجرایی کارگاه آغاز شد. مدیر آلمانی این کارگاه پروفسور وینده و مدیر ایرانی کارگاه این‌جانب تعیین شدند.
۲ -اقدام های انجام شده از آغاز تا کنون
برای اجرای این پروژه نیاز بود که دانشجویانی از دو دانشگاه انتخاب شده و بتوانند به صورت مشترک روی موضوعات پیشنهاد شده توسط خودشان در دو شهر تهران و دورتموند کار کنند. اساتید نیز موظف بودند در این مسیر به آن‌ها کمک و مشورت دهند.
از همان روزه‌های نخستین انعقاد قرارداد، بخش‌های مختلفی از دانشگاه هنر با اجرای کارگاه درگیر شدند و بیش از همه گروه عکاسی و همکاران محترم این‌جانب که بدون کمک و همیاریِ آن‌ها اجرای پروژه با کیفیت مطلوب و معتبر امکان‌پذیر نبود. هم‌چنین نهاد حوزه‌ی ریاست و به‌ویژه دفتر همکاری‌های علمی و بین‌المللی و روابط عمومی و مدیریت مالی دانشگاه و رؤسا و همکاران محترم دو دانشکده‌ی هنرهای تجسمی و هنرهای کاربردی و رئیس محترم اداره حراست و همکاران ایشان و بسیاری از همکاران محترم در بخش‌های دیگر دانشگاه هنر که در طول این برنامه هریک به نوعی ما را یاری رساندند و جلوه‌ی هنرمندانه و معتبری از دانشگاه هنر را در جامعه‌ی خودی و دیگری به نمایش گذاردند. فعالیت‌های صورت گرفته در مسیر ارتقای کیفی کارگاه و توجه به اجرای صحیح موارد بزرگ و کوچک، کلی و جزئی، توانمندی دانشگاه هنر را در عرصه‌ی اجرای کارگاه‌های بین‌المللی به اثبات رسانید. از مکاتبات اتوماسیونی داخلی گرفته تا مکاتبات با وزارت‌خانه‌ها و اداره ناجی هنر نیروی انتظامی و مکاتبه‌ی متعدد با دانشگاه دورتموند، از طراحی و تولید کارت شناسایی برای تمام اعضای کارگاه در تهران گرفته تا تهیه‌ی پوستر و تراکت و اعلان‌های کارگاه، تهیه‌ی سیم کارت برای اعضای آلمانی، پذیرایی روزانه در حد توان توسط دانشگاه هنر، اهدای هدایای فرهنگی مرتبط با دانشگاه هنر و یا تولید شده در دانشگاه هنر، و بسیاری امور انجام شده‌ی دیگر (که مدارک یکایک آن‌ها موجود است) حاکی از توان موجود گروه عکاسی و سایر بخش‌های دانشگاه هنر است که با حمایت‌های بی‌دریغ مدیران وقت دانشگاه پشتیبانی می‌شود.
در طول زمان دو ساله پس از عقد تفاهم‌نامه تاکنون، پروفسور وینده و همکاران ایشان دو سفر به منظور آشنایی بیشتر دانشجویان عکاسی با فضای آموزش عکاسی در آلمان و مشارکت در انتخاب دانشجویان داوطلب مشارکت در کارگاه داشته‌اند. در این سفرها آن‌ها با برگزاری سخنرانی و نمایش اسلاید و معرفی روش‌های آموزشی دانشکده‌ی طراحی و مذاکره با مدیران و اساتید دانشگاه، زمینه‌ی مفیدی را برای همکاری پدید آوردند. هم‌چنین با دیدن آثار دانشجویان عکاسی خارج از کارگاه توانستند موارد مفیدی را به آنان گوشزد کنند.
تاکنون دو سال از برنامه‌ی سه ساله‌ی کارگاه به انجام رسیده است. به این معنا که دانشجویان و اساتید دانشگاه دورتموند در اردیبهشت سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ در تهران به همراه دانشجویان ایرانی به عکاسی پرداختند و حاصل کار آن‌ها برگزاری دو نمایشگاه در نگارخانه‌ی دانشگاه هنر بوده است. دانشجویان و اساتید ایرانی نیز در تیرماه سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ در شهر دورتموند آلمان با همراهیِ دانشجویان آلمانی به عکاسی پرداختند و نتیجه‌ی آن به صورت نمایش اسلاید و توضیحات در روز پایانی کارگاه دورتموند عرضه شد. البته مجموعه‌ی عکس‌های کارگاه تهران و دورتموند سال ۱۳۹۷ در قالب یک کتاب با تیراژ محدود چاپ و تکثیر شده است. کتاب مربوط به آثار سال ۱۳۹۸ نیز در دست چاپ می‌باشد.
مورد مهم دیگر این‌که با توافق اساتید و مدیران کارگاه دورتموند ۱۳۹۷، مقرر شد که سهمی معادل یک‌سوم از کارگاه سال دوم به دانشجویان رشته‌ی گرافیک اختصاص یابد. لازم به ذکر است که خانم دکتر کهوند( مدیر گروه ارتباط تصویری و تصویرسازی) از اسفند ۱۳۹۶ به پیشنهاد پروفسور وینده و موافقت این‌جانب و تأیید آقای دکتر اکرمی (رئیس وقت دانشگاه هنر) و دکتر سلطانی (رئیس وقت دانشکده هنرهای تجسمی) به اساتید ایرانی کارگاه افزوده شده بودند. حضور و همکاری ایشان در جریان کارگاه تهران و دورتموند سال ۱۳۹۷ بسیارمفید بود. در نتیجه حضور ایشان و دانشجویان طراحی گرافیک در کنار دانشجویان عکاسی در کارگاه سال ۱۳۹۸ تجربه‌ای نو و بسیار آموزنده بود. البته از جهت هماهنگی بین دانشجویان عکاسی و دانشجویان گرافیک مشکلاتی پیش آمد که مدیریت کارگاه توانست آن‌ها را رفع کند. حضور آثار گرافیکی در کنار آثار عکاسی نمایشگاه کارگاه تهران در نگارخانه‌ی هنر در اردیبهشت ۹۸ از ویژگی‌های مثبت و ارزشمند این هم‌جوشی بود که مورد توجه بازدیدکنندگان قرار گرفت.
۳ -روند پیشرفت و توسعه ی ارتباط از ابتدا تا حال
در حالت کلی روند کارگاه رو به جلو و مثبت بوده است. به هر حال شناخت طرفین از یکدیگر به سطح قابل قبول و مفیدی رسیده است. مراتب کار اداری و نامه‌نگاری‌های درون سازمانی و برون سازمانی تسهیل شده است. با این وصف، امور تشکیلاتی و هماهنگی‌ها کماکان فشار زیادی بر مجریان آلمانی و به‌ویژه ایرانی وارد می‌کند. به هر حال تجربه‌ی اندوخته شده در زمینه‌های مختلف ارزش این سختی را دارد. پروژه کماکان در سال سوم نیز همان اهداف اصلی را دنبال می‌کند، اما از حیث اجرا و برخی موارد محتوایی احتمالا تغییراتی را به خود خواهد دید.
۴- دستاوردهای دانشگاه از این ارتباط
به عقیده‌ی من مهم‌ترین دستاورد دانشگاه هنر از برگزاری این کارگاه، کسب تجربه‌ی فرا ملی در حوزه‌ی تخصصی عکاسی و ارتباط تصویری است که می‌تواند از حیث آموزش و تجربه عملی و فرآیند اجرا و...، در ارتقای آگاهی دانشجویان این رشته‌ها بسیار مؤثر باشد. هم‌چنین می‌تواند سطح تخصصی دانشگاه هنر را در جامعه‌ی دانشگاهی ایران و جامعه‌ی بین‌الملی ارتقا بخشد. اساتید و دانشجویان در فضاهای زندگی و آموزشی یکدیگر تجربه کسب کردند. این آموزش از راه دور نیست، بلکه گذراندن یک دوره آموزش فشرده زندگی و کاری در محیطی ناآشنا است و می‌بایست برای کسب تجربه‌ی مطلوب سخت تلاش کرد تا به نتیجه‌ای قابل ارایه دست یافت. ماحصل این تجربه به اَشکال مختلف از هم‌اکنون به بسیاری از دروس وکارگاه‌های عکاسی تسری یافته است. به ویژه در برگزاری نمایشگاه‌های دانشجویی و ارائه‌ی کارهای پایانی به شکل‌های جدید و ... .
در این برنامه‌ها، نشست وبرخاست‌ها و گفتگوهای مستمر و انتقال تجربه بین اساتید دو دانشگاه یکی از مهم‌ترین ره‌آوردهای این پروژه در حوزه‌ی عکاسی و طراحی‌گرفیک است.
پدیداری چشم‌اندازهای میان‌مدت برای همکاری بین دو دانشگاه در سایر حوزه‌ها و به روش‌های دیگر نیز از ره‌آوردهای دیگر این پروژه سه ساله است.
هم‌چنین در طول این ارتباط، طرف آلمانی برای حمایت ابزاری از اجرای بهتر کارگاه، تجهیزات نو و مستعملِ زیر را در اختیار گروه عکاسی قرار داده است و قرار است در همین ایام تجهیزات دیگری در ایران برای کارگاه خریداری شود. قاعدتاً این ابزار پس از اتمام کارگاه جزو اموال گروه عکاسی و دانشگاه هنر قرار می‌گیرد.
- سه دستگاه کامپیوتر اَپل.
- سه دستگاه پروژکشن.
- مقادیر متنابهی کتاب ارزشمند عکاسی.
- یک دوربین دیجیتال متعارف برای استفاده در کارگاه.
- دو پرینتر رنگی.
- یک دستگاه اسکنر فیلم و کاغذ.
- مجموعه‌ی کامل دوربین تخصصی فانوسی سینار پی‌تو و سه و لنز و پشتی‌های آن.
- دوربین دیجیتال فیز وان و لنز ۸۰ میلی‌متری.
- چهار شاخه فلاش الین‌کروم ۵۰۰ ژول ایتالیایی.
- دو عدد فلاش‌متر گوسن و یک عدد نورسنج لوناسیکس.
- تعداد زیادی پشی فیلم تخت و مقادیری فیلم‌های تخصصی و نایاب عکاسی.
گفتنی است بخشی از ابزار اهدایی دانشگاه دورتموند که در سفر تیر ماه امسال به مدیر گروه عکسی تحویل شد، ارزشی معادل ۱۲۸ میلیون تومان دارد.
۵- ارزیابی طرف مقابل از دانشگاه هنر و دانشجویان
دانشجویان و اساتید کارگاه و مدیران دانشگاه هنر در مدت دوره‌ی این فعالیت مشترک توانستند ارزش‌های فرهنگی و ایرانی خود را به اثبات برسانند. هم‌چنین توان تخصصی و اجرایی دانشگاه هنر را به عنوان قطب آموزش هنر در ایران به نمایش بگذارند. توان و انگیزه‌ی دانشجویان ایرانی در دو سال فعالیت مستمر برای طرف آلمانی اثبات شده و آن‌ها بارها این موضوع را تأیید کرده‌اند.
۶- ادامه و روند راه چگونه است؟
سال ۱۳۹۹ یا ۲۰۲۰ میلادی آخرین سال فعالیت کارگاه مشترک است و ممکن است تغییراتی شکلی و محتوایی را در پی داشته باشد.
۷- در بحث هزینه های انجام شده، تامین منابع مالی چگونه بوده است.
شاید یکی از اصلی‌ترین دلایل شکل‌گیری و سرانجام یافتن این کارگاه بین‌الملی، حمایت حداکثری بنیاد DAAD از این برنامه بوده است. چرا که فقط اعزام ۱۸ نفر استاد و دانشجو به کشور آلمان و اقامت ۱۵ روزه‌ی آنان، و مواردی چون اخذ ویزا، بلیط هواپیما، اقامت، تردد و تغذیه، هزینه‌های بسیار بالایی دارد و از عهده‌ی دانشگاه هنر خارج است. از این روی، بیشتر هزینه‌ی اجرایی برنامه و حتا بسیاری از هزینه‌های صورت گرفته در داخل کشور مانند بلیط هواپیما و اقامت و هزینه‌های تردد گروهی و چاپ عکس‌های نمایشگاهی و پوسترها و دستمزد دستیاران کارگاه نیز توسط گروه آلمانی پرداخت شده است. ناگفته نماند که این بنیاد برای تمام هزینه‌های ریز و درشت آیین‌نامه دارد و طبق گفته‌ی مسئول مالی این بنیاد، حتا یک سِنت نمی‌توان بی‌حساب خرج کرد.
اما دانشگاه هنر در حد توان با اختصاص مبلغی به عنوان تنخواه سالانه برای این برنامه و تحویل آن به این‌جانب توانست در برخی زمینه‌های مهم و فرهنگی در هزینه‌کرد مشارکت داشته باشد. هم‌چنین برخی هزینه‌ها نیز مستقیما از طرف حوزه‌ی ریاست پرداخت شده است. این مبالغ عمدتا برای تأمین کمک‌هزینه‌ی ۲۰۰ هزار تومانی به دانشجویان ایرانی در کارگاه‌های تهران، سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸، هزینه‌ی تغذیه دانشجویان و اساتید در دانشگاه و برخی از ضیافت‌های رسمی خارج از دانشگاه، تولید و خریداری هدایای فرهنگی برای اعضای گروه آلمانی و با نسبتی کمتر برای اعضای گروه ایرانی و مواردی از این دست هزینه شده است.
لازم به ذکر است که در ۵ روز نخست برنامه‌ی کارگاه دورتموند تیر ۱۳۹۸، آقای دکتر سلطانی ریاست دانشگاه و خانم دکتر امیرعلایی رئیس دفتر همکاری‌های علمی بین‌المللی، بنابر دعوت دانشگاه دورتموند برای تحکیم روابط بین دو دانشگاه و فراهم نمودن تفاهم‌نامه‌ی انتقال دانشجو و امکان برگزاری کارگاه مشترک در سایر زمینه‌ها، میهمان دانشگاه دورتموند بودند. حتا برای این دعوت رسمی نیز تمام هزینه‌های اصلی سفر آنان توسط دانشگاه دورتموند و بنیاد DAAD پرداخت شد. امید است نتایج مفید حاصل از این سفر و تبادل نظر مدیران به زودی اعلام شود.
محمد خدادادی مترجم‌زاده
مدیر گروه عکاسی و مسئول برگزاری کارگاه مشترک عکاسی
شهریور ۱۳۹۸